دکتر عبدالحسین طالعی

۱. مقدمه
بارها گفته‌ام و بار دگر می‌گویم که ما در حقّ بزرگانمان بسیار کوتاهی کرده‌ایم. از جمله اینکه نخستین وظیفۀ ما برای احیای نام و یادشان نگارش و نشر زندگینامۀ تحلیلی این بزرگان است که هنوز در این گام اول مانده‌ایم.
مقدمۀ همین گام اول، گردآوری تمام اسناد مربوط به دانشوران شیعی است، به ویژه اَعلامی که فاصلۀ زمانیِ زیادی با آنان نداریم. متأسفانه در همین گام مقدماتی نیز غالباً کارنامۀ قابل قبولی نداریم.
باری، با عنایت به همین خلأ جدّی است که نگارندۀ سطور، نشر اسناد مربوط به بزرگان علم و خدمتگذاران دین را در شمار وظایف خود دانسته و به شکلهای مختلف به این کار می‌پردازد. یکی از این راهها بازنشر مطالب مفیدی است که در کانالهای تلگرامی یا سایت های اینترنتی منتشر می‌شود و در میان آشفته بازار انفجار اطلاعات گم می‌شود و به دست اهل آن نمی‌رسد.
پیش از این مطالبی در مورد علامه مجاهد شیخ عبدالحسین امینی منتشر شده بود. اینک در این فرصت، مجموعه‌ای از مطالب علامۀ امینی یا مطالب مربوط به ایشان بازنشر می‌شود که پشت صحنه هایی از جهاد او در زمینۀ کتاب الغدیر و کتابخانۀ امیرالمؤمنین علیه السلام را می‌نمایاند. روشن است که نشر آنها نخستین مرحله است و مقدمه‌ای بر تحلیل و پژوهش در باب آنها است.
این مطالب برگرفته از منابع زیر است که از تمام این عزیزان تشکر می‌شود:
بند دوم. کانال تلگرامی استاد سید محمد رضا شفتی
بند سوم و چهارم و نهم. ارسالی استاد رحیم نیک بخت به این بنده.
بند پنجم. آرشیو مؤسسه کتابشناسی شیعه
بند ششم. کانال تلگرامی استاد احمد علی مجید الحلّی
بند هفتم. کانال منتدی اهل التراث
بند هشتم. کانال حوزه علمیه قم (استاد ناصرالدین انصاری)
بند دهم. سایت اینترنتی مباحثات.

۲. نامه علامه امینی به آیة الله سید محمدرضا شفتی، از اعلام اصفهان
عظّم الله اجورنا و اجورکم بمصابنا بالامام السبط المفدّی
سلام الله علیکم اهل البیت و رحمة الله و برکاته
سرور عزیزم به شرف عرض عالی می‌رسانم
امیدوارم که هماره در ظلّ عنایت ایزدی از حوادث دهور و عاهات، مصون و محفوظ بوده و کسالتی نداشته باشید. بحمد الله و المنة حقیر را هم حیات عاریه موجود و دائم دعاگو و هر جا بوده باشم متذکر عواطف و اشفاق لا تُنسی بوده و برخوردارم. محامد حسنه و خصال پسندیدۀ آن ذات پاک رَطب اللسان است و جاری است. زیاده از حد وصف، مشتاق دیدارم. و هیچگاه در دعاگویی کوتاهی ندارم. و تقاضا دارم که از دعای خیر فراموشم نفرموده و از برکات انفاس قدسیه بهره مندم فرمایید.
بحمدالله اسکلت ساختمان کتابخانه تمام شده و ساختمان خیلی آبرومندی با سمنت و آهن چند طبقه بنا گردیده، تفصیل حالات را جناب آقای فانی معروض حضور انور می‌دارند. جدا ملتمس دعایم و بیش از تحمل زیر بار سنگینی رفته‌ام. امید دارم که از برکات و توجهات اجداد طاهرین آن سرور محترم به سادگی و سهولت و میمنت این کار انجام گرفته و در میان مردم سنّی موجب افتخار و سربلندی و عزّت بوده باشد.
خدمت حضرات متعلّقین خاصّه جناب مستطاب شریف محترم آقازاده خودم سلام تقدیم نموده و اظهار دعاگویی می‌نمایم. ایام مرحمت و سعادت و عزّت و بزرگواری مستدام. و السلام علیکم.


۳. نامه به یکی از اعلام مشهد
الصلاة و السلام علی سیدنا الامام ابی الحسن الرضا
سلام علیک و علی اهلک و رحمة الله و برکاته
ضمن سلام و اظهار حیات و دعاگویی ورود خود به سلامت – ولله الحمد – اِشعار می‌دارم. از اِشفاق جنابعالی هماره متشکّر و سپاسگزارم و اینکه در این سفرم نتوانستم به دولت سرا آمده و از نور چشمان احوال پرس شوم زیاد خجلم. البته تصدیق می‌فرمایید که فرصت پیدا نکردم. امید عفو و اغماض دارم. سلام به کافّۀ عائله ابلاغ داشته اعتذار جویید. علویه والدۀ احمد خدمت علیه خانم والدۀ نور چشمان و خدمت صبیّه‌ها سلام تقدیم داشته و ملتمس دعاست.
دو دوره الغدیر ارسال می‌دارم. یک دوره به جناب آقای حاج حسن آقا حسن زاده و دیگری به را به جناب آقای حاج حسن قیافه با نامۀ کتابخانه ایصال دارید با مکتوب حضرت آیة الله میلانی.
خدمت کافّۀ دوستان خاصّه آقای بهزادیان و آقای احمد آقا ناظمی و آقای ظریف سلام ابلاغ داشته ملتمس دعایم. حضور حضرات اعلام و حجج، خاصه حضرت آقای دامغانی و آقای حاج میرزا جواد آقا [تهرانی] و آقای مروارید و آقای حاج شیخ مجتبی [قزوینی] و سایر رجال فضیلت خاصّه آقای حکیمی و آقای مظلومی سلام تقدیم و ملتمس دعایم. ایام عزت مستدام.


۴. نامه به یکی از اعلام مشهد
الصلاة و السلام علی سیدنا الامام الطاهر ابی الحسن الرضا
سلام علیک و علی اهلک و ولدک و ذویک و رحمة الله و برکاته
عزیزا مشفقا محترما
از ساعتی که با هزاران خون دل از آن آستانۀ قدس دور شده و به طهران رسیده مترصّد فرصتم که به ترقیم مکتوبی پرداخته و در ضمن اظهار حیات و پرسش از حالات کریمه، خود را متذکّر خاطر مبارک نموده و از زحمات و تصدیعات خود به زبان خامه اعتذار جویم و از اشفاق و مهربانی های آن جناب تشکر نمایم. اگر چه هیچ دو موضوع به تقریر و بیان نگنجد. گفتار کوته از اعتذار و بیان عاجز از ادای شکر می‌باشد. و اعتراف به عجز همانا شکر و سپاس عاجزین است و بس. از تمامی آن خانواده و از نور چشمان جدّا متشکرم و ممنون.
بلی، بزرگی و عظمت نفس و کرامت طبع آن جناب، نحوی است که هر چه زحمت کشیده و هر چه تصدیع از مثل حقیر ببینید آزرده خاطر نبوده و می‌فرمایید ما چه کردیم. خدا می‌داند لغتی نمی‌یابم بلکه با نوشتن آن ادای ذره‌ای از مکنون ضمیر خود نموده و آنچه مقتضای اشفاق جنابعالی است سپاسگزاری نمایم.
البته جنابعالی سلام حقیر و علویه خانم را خدمت علیه خانم والده و مخدره والده نور چشمان و نور دیدگانم ابلاغ داشته و التماس دعا نموده و از همه اعتذار از همه تشکر خواهید نمود. نور دیدۀ عزیز آقا محمود را دیده بوسم. ...
از پیشگاه حضرت حق تعالی مسئلت می‌نمایم هماره در حمایت خود از شرّ مردمان بی بند و بار نگهداری نموده و توفیق خدمت به خاندان عصمت و کرامت و در انجام وظایف خدمتگزاری یاری فرماید.
جنابان آقای مظلومی و آقای بهزادیان مرقوم داشته بودند که شخصی پنج هزار تومان برای خرید کتاب به کتابخانه تقدیم می‌دارد. حسن اتفاق صورت کتابخانه رسیده که خیلی نفیس و زیاد اهمیت دارد. و تقریباً پانزده هزار تومان قیمت شده، اگر شود که تمامی آن کتب به کتابخانه خرید شود خدمت حسابی انجام داده می‌شود و کتابخانه مجهز می‌گردد. زیادی از آن کتابها در ده و یازده (پانزده؟) سال یک نسخه پیدا نمی‌شود. می‌توانید از حضرت آیة الله میلانی هم کمکی بگیرید و تمامی آن کتابها خریداری شود و هر کس هر قدر خریداری نماید، به اسم خودش در دفتر قید می‌باشد و به مُهری که صورت بعضی از آنها را به جناب آقای بهزادیان ارسال داشت مُهر می‌گردد.
دویست و سم تومان به جناب آقای ساداتیان دادم که از بابت حساب آقای بهزادیان رسانیده پرداخت نمایید. دویست تومان بقیۀ حساب سابق را مرقوم می‌دارید و سی تومان از بابت کرایۀ کتابها و پول پست و تلگراف.
خدمت آقایان و حجج و اعلام، آقای میلانی و آقای دامغانی و آقای طهرانی و آقای قمی و آقای قزوینی و آقای مروارید و سایر حضرات علما و فضلا و کافّۀ آقایان دوستان سلام ابلاغ داشته التماس دعا می‌نمایم. ایام عزت و توفیق و سعادت مستدام.


۵. نامه علامه امینی به آیة الله سید حسین خادمی اصفهانی

سربرگ مکتبه امام امیر المؤمنین علیه السلام (ارسالی از نجف)
خصوصی است
سلام الله علیکم اهل البیت و رحمته و برکاته
سیدنا الاجل حیّاکم الله و بیّاکم
پیوسته از درگاه حضرت احدیت صحت و عافیت آن وجود مقدس را خواستارم. امیدوارم که هماره در ظلّ عنایت و حمایت و کفالت ایزدی از کافّۀ بلیّات و عاهات، مصون و خودتان و متعلّقین و آقازادگان گرامی خوشوقت و خوشحال و صحیح و سالم بوده باشید.
بحمدالله حقیر را هم حیات عاریه موجود و در تمامی اوقات مشرّفم به آستان قدس، بالخصوص نایب الزیاره و دعاگو می‌باشم. و اعتقاد نمی‌کنم در یک تشرّفم حضرتعالی همراه حقیر نبوده باشید. و رجاء دارم که حضرتعالی هم از دعای خیر محرومم نفرموده و در ادعیۀ صالحه و برکات انفاس قدسیۀ آن وجود مقدس نصیب و حظّی داشته باشم.
خدمت کافّۀ عائله و خانوادۀ محترمه و آقازادگان محترم سلام ابلاغ و اظهار دعاگویی می‌نمایم.
حضور محترم حضرات اعلام و حجج و آیات، خاصه حضرت آقای شفتی و آقای اردکانی و آقای طیب و آقای شمس آبادی و آقای رجائی و آقای شمس اخوی محترم و آقای حاج صهری واعظ شریف سلام تقدیم و اظهار زیارت و دعاگویی می‌نمایم.
دُمتم للعلم و الدین. متّع الله بکم المسلمین. و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.


۶. نکته‌ای از محقق نجفی احمد علی مجید الحلّی
فائدة
في مكتبة السيّد محمّد صادق آل بحر العلوم نسخة من كتاب (إيضاح دفائن النواصب= مائة منقبة) لابن شاذان القمّيّ، في آخرها فائدة مهمّة نفيسة في ذكر أسانيد الأحاديث المائة في الكتاب من غير الكتاب نقلها بحر العلوم عن الشيخ عبد الحسين الأميني التبريزيّ (صاحب كتاب الغدير)، والناسخ كتبها في ۲۸ جمادى الآخرة سنة ۱۳۶۰ هـ، وتقع في (۱۳ ص)، ولم يلتفت إليها أحد عند تحقيق الكتاب وطباعته، وإليك ما ذكرت في الفهرس:

(۱۳۳)
الرقم: ۷۳/۲
إيضاح دفائن النواصب= مائة منقبة (عقائد – عربيّ)
تأليف: ابن شاذان، محمّد بن أحمد القمّيّ (حيًّا سنة ۴۱۲هـ)
أوّل النسخة: (الحمد لله [الأوّل] في ديمومته، الدائم في أزليّته، [العدل] في قضيّته، الرحيم...)
آخر النسخة: (اللهمّ اكتبنا من شيعته ومحبّيه وشيعة أبنائه ومواليهم ومحبيهم واحشرنا في زمرتهم وصلّى الله...)
نسخ، السيّد محمّد صادق آل بحر العلوم (ره)، ۲۲ جمادى الآخرة سنة ۱۳۵۰ هـ، كتب الناسخ في آخرها ثلاث فوائد تقع في (۹ ق) وهي كالتالي:
فائدة في صحّة نسبة الكتاب لابن شاذان كتبها عن الشيخ الأوردباديّ الغرويّ (۲ ص)...*
*فائدة نفيسة في ذكر أسانيد الأحاديث المائة في الكتاب من غير الكتاب نقلها عن الشيخ عبد الحسين الأمينيّ التبريزيّ، كتبها في ۲۸ جمادى الثانية سنة ۱۳۶۰ هـ (۱۳ ص).
تعريف بالكتاب عن كتاب الذريعة (۳ ص)...*
وهي ضمن مجموعة بالتسلسل (۲)، القياس: ۱۶× ۲۱، عدد الأسطر: ۱۹، عدد الأوراق: ۲۳.

۷. یادداشت جناب امیر بلوکی
مکتوب من العلّامة الأمیني (رحمة الله علیه) علی ظهر کتاب (نوادر الأصول في أحاديث الرسول) في ۱۹ ربیع الثاني ۱۳۶۹ هـ، المحتفظ به فی مکتبة المرحوم السيّد محمّد كاظم اليزديّ (رحمة الله عليه)

کتب العلّامة الأمينيّ (ره) على ظهر الورقة الأولى ملاحظات مرتبطة بالكتاب، منها:
وجود الأحاديث الكثيرة في مناقب الشيخين، التي نصّ الحفّاظ وأئمّة الحديث على وضعها.۱
التحريف والخيانة في طبع الكتاب وحذْف حديث الغدير منه.۲
وجود السفسطات الكثيرة في الكتاب في مقام الاستدلال.۳

وهذا نصه:
توجد في هذا الكتاب من مناقب الشيخين أحاديث كثيرة، نصَّ الحُفّاظ وأئمة الحديث على وضعها؛ فذكرها المصنّف مرسلاً إرسالَ المسلّم، تمويهاً على الحقائق الراهنة. وقد ذكرنا جملةً ضافيةً منها في الجزء الخامس من كتابنا (الغدير) في سلسلة الموضوعات، وبيَّنا هنا لك مَن وضعَها واختلَقها.
ثمّ لعبت يد الطبع بهذا الكتاب، وحُرِّفتْ منه ما لم يرضَ الناشر من مناقب مولانا أمير المؤمنين عليه السلام، مثل: «حديث الغدير» مِن طريق «حذيفة بن أسيد» و «أبي الطفيل»؛ فإنّ الحديث من الطريقين نُقل عن هذا الكتاب كما في نزل الأبرار للبدخشيّ صفحة ۱۸.
ولم يوجد في الكتاب منه إلّا إيعاز بصورة مصغّرة في ص ۲۸۹. وأمّا ما في الكتاب من التَفلسُف بالتافهات والسفسطات فحدِّثْ عنه ولا حرَج.
الأميني ۱۶ ربيع الثاني ۱۳۶۹».

والکتاب هو: (نوادر الأصول في أحاديث الرسول) الملقّب بـ (سلوة العارفين وبستان المحدّثين) للحكيم الترمذيّ (۳۲۰ ه)، يحتفظ به في مكتبة المرحوم السيّد محمّد كاظم اليزديّ (ره) في المدرسة اليزديّة في النجف الأشرف، وموقوفٌ علیها في ۲۵ صفر ۱۳۶۹ هـ. وقبل أن يوقف على المكتبة كان في مكتبة المرحوم السماوي، و كَتب السماويّ اسم الكتاب بخطّه في أوّل الكتاب وختْم مكتبته موجود على الكتاب. طُبع الكتاب في دار السعادة القسطنطنية سنة ۱۲۹۳ هـ مع حاشيته المسمّى بـ(مرقاة الوصول لنوادر الأصول).
وکتب أمیر بلوکي.

۸. نامه تسلیت حجة الاسلام سید مصطفی سیادتی (از علمای سبزوار) به حجة الاسلام محمد علی انصاری قمی پس از رحلت علامه امینی

به عرض عالی می‌رساند فقدان اسفناک و رحلت دردناک علامه مجاهد محیی الشریعة و معزّ الشیعة، السیف المسلول و حامی اهل بیت الرسول، عالم جلیل و فاضل بی بدیل، ناقد بصیر و محقق خبیر، فخر شیعیان و مفخر ایرانیان، حجة الاسلام و المسلمین آیة الله تعالی فی الارضین، الحاج شیخ عبدالحسین امینی اعلی الله مقامه قلوب شیعه را داغدار و دیدگان را اشکبار و همگان را سوگوار نمود. این مصیبت عظمی بر جهان تشیع بسیار گران و بدون تردید شخص شخیص حضرت ولی الله الاعظم بقیة الله عجل الله تعالی ظهوره از این حادثه غمناک و نگران می‌باشند.
با قلبی سرشار از تأثر و اندوه به جنابعالی تسلیت عرض نموده، از خداوند متعال خواهانم در اعلی علیّین بر علوّ درجات آن فقید عظیم الشأن افزوده، و بر توفیقات جنابعالی در ردّ مقالات فاسدۀ مفسده و ابطال براهین کاسدۀ فرقۀ خاسره بیفزاید آمین ربّ العالمین.
حرّره فی ۴ جمادی الاولی ۱۳۹۰ مصطفی الحسینی السیادتی.

۹. خاطرات مرحوم فیروزیان از سفر اصفهان علامه امینی
مرحوم حجة الاسلام شیخ غلامرضا فیروزیان ضمن خاطرات خود، در بارۀ سفر علامه امینی به اصفهان مطالبی گفته است. بنگرید به خاطرات ایشان چاپ مرکز اسناد انقلاب اسلامی ص ۲۶۵ تا ۲۶۸.

۱۰. مصاحبۀ مفصل فرزند علامه امینی
جناب شیخ احمد امینی فرزند علامه امینی در مصاحبه‌ای مفصل که نسخه تصویری آن در سایت مباحثات موجود است، نکات مهمی خصوصاً در بارۀ زندگی خانوادگی علامه امینی بیان داشته که رجوع به آن برای تکمیل پژوهشهای مربوط به علامه امینی ضروری است. مصاحبه در این نشانی قابل دسترسی است

۱۱. سخن پایانی
تدوین این قلم انداز در شب جمعه ۲۶ رجب ۱۴۳۹ – که یادآور رحلت جانگداز جناب ابوطالب، عموی گرامی و حامی و یاور رسول خدا صلی الله علیه و آله است – بهانه‌ای است تا از طرف علامه مجاهد امینی به حضور این بزرگ مرد تاریخ اسلام، ابوالائمة الاطهار عرض ادب کنیم، چنانکه امینی خود در دانشنامۀ جاودانۀ الغدیر به خوبی از ساحت مقدس جناب ابوطالب دفاع کرد.
پاداش نشر این سطور نیز به آستان مقدس آن مجاهد مظلوم تقدیم می‌شود که عمری در لوای تقیه از حریم نبوت دفاع کرد و هنوز همچون سده های اموی و عباسی مورد ستم و بهتان قرار می‌گیرد.
ظهور بزرگ مردی از سلالۀ نور که «المنصور علی من اعتدی علیه و افتری» یکی از ویژگی های اوست، فرصتی است برای اینکه ناگفته های تاریخ پر فراز و نشیب اسلام بازگو شود و اسرار ناپیدای آن هویدا شود.
انهم یرونه بعیدا و نراه قریباً.