یک عمر تلاش و اخلاص بی سر و صدا
اولين آشنايی اينجانب با علامه فقيد حجة الاسلام و المسلمين مرحوم سيد عبدالعزيز طباطبائی طاب ثراه در نجف اشرف در اثناء سال 1365 هجری قمری بود.
اين آشنايی در موقعی که اينجانب در نجف به دروس حکيم و عارف شهير مرحوم آقای شيخ مرتضی طالقانی در مدرسه آية الله فقيه بزرگ سيد کاظم يزدی قدس الله سره حاضر شدم شروع شد.
به جهت ارتباط علمی و انس فراوانی که در دوران تحصيل در نجف اشرف با ايشان داشتم، محاسن زيادی از ايشان مشاهده کرده بودم که شخصيت ايشان را تا مقام يک عالم با تقوی و با فضيلت بالا برده بود. عناصر اصلی شخصيت علامه فقید طباطبائی، بهره زياد معظم له از لطافت و ذوق ادبی، هوش سرشار و سرعت انتقال در مطالب علمی و دينی بود. از طرفی ديگر آرامشی ظاهر، و درونی پر تلاش و هيجان در وی يافته بودم؛ هيجانی در حقايق مذهبی و ارائه آنها بر مبنای منابع قابل پذيرش. از محاسن با اهميت شخصيت آن مرحوم که متاسفانه تا حدودی کمياب است اين بود که معمولا درصدد ابراز معلومات وافری که اندوخته بود بر نمی آمد. اگر کسی روزها با آن بزرگوار همنشينی می کرد، نمی توانست از کميت و کفيت معارفی که در درون داشت اطلاع پيدا کند به اصطلاح اصول مقام ثبوتی آن فقيد خيلی بيش از مقام اثباتی او بود. پرکاری و هدف گيريهای مخلصانه در شناخت واقعيات و ابراز آنها از ارکان اصلی ساختار آن شخصيت بود.
مبانی جهد آن مرحوم در فرهنگ عمومی اسلامی، به ويژه آثار مکتوب شيعه، متعدد و متنوع بود. از جمله زمينه اولی اهتمام ايشان به فرهنگ اسلامی را بايد تولد وی در نجف در دودمان علم وتقوی و قرار گرفتن در اشکالی گوناگون از مراکز علمی و مجالس معرفتی که طبيعتاً درآغاز جوانی، مقتضی مهمی برای ورود به حوزه علمی و علاقه شديد به فرهنگ اسلامی و شناخت و معرفی آثار شيعه، در نظر گرفت.
اما تلاش پيگير ايشان را درباره آثار مکتوب شيعه، ارتباط آموزشی قابل توجه ايشان با دو محقق و متتبع بزرگ عالم شيعه که هر دو از اعاظم علمای حوزه بزرگ نجف اشرف بودند (فقيدين مرحومين آقای شيخ عبدالحسين امينی و آقای حاج شيخ آقا بزرگ تهرانی) بايد به حساب آورد. بديهی است آن دو عالم فرزانه نيز برای کارهای بزرگ خود ـ الذريعة الی تصانيف الشيعه و کتاب الغدير که آثاری با اهميتند ـ نيز انگيزه يا انگيزه هايی داشتند که برای جهان شيعه اهميت فراوانی داشت؛ از آنجمله خلاف واقع هايی که بعضی از نويسندگان غير شيعه به راه انداخته بودند که شيعه برای خود تاليفات ندارد، و يا مبانی مکتبی تشيع چنين است و چنان!!
از اينجاست که تمايز علامه محقق طباطبائی در ميان محققان و پژوهشگران ـ همانگونه که از آثار قلمی ايشان هويدا است ـ آشکار می گردد و آن چهرۀ بارز مردی است محقق و علاقمند به ارائه واقعيات، مخصوصا آن قسمت از واقعيات که پرده های تاذی اغراض غير علمی و غير دينی آنها را از ديدگاه انسانهای حقيقت جو پنهان داشته است. او به عنوان تلاشگری مخلص و بی سر و صدا و عاشق به خود حقيقت که آن را در مبانی عالی مکتب شيعه يافته بود، شناخته شده است.
حسن انتخاب موضوعاتی که شخصيت علمی و دينی او را سخت به خود جلب کرده بود ويژگی خاصی به آثار محقق طباطبايی می داد و می دانم که محور همۀ موضوعاتی که اين مرد علم و تقوی را به خود مشغول داشته بود، معشوق همه پاکان اولاد آدم علی بن ابی طالب و اولاد معصوم آن حضرت عليهم السلام بود و بدان جهت که پای عشق و علاقه الهی در کار بود سوز و گذار و خلوص نيت در آثار ايشان با کمال وضوح احساس می گردد. امتيازی بزرگ که در تاليفات آن فقيد ديده می شود، تحليل و تحقيقهايی است که در باب منطق و روش، در حد بسيار خوبی صورت گرفته است، مخصوصاً استناد به منابع و مآخذی که استدلالها را بر پايه ای محکم استوار می سازد. از اينرو اينجانب با داشتن توفيق مطالعه اين آثار، مطالعه و اهتمام به کارهای ايشان را برای دوستان پيشنهاد می کردم.
مقدار بسيار مهم از تحقيقات آن بزرگوار، سابقة بررسی مشروح نداشته است. بديهی است اگر فضلای محقق و متخصص به تتميم و تکميل آثار تاليفی و تحقيقی آن مرحوم اقدام نمايند، خدمت شايان تمجيدی به معارف اسلامی مخصوصاً به معارف شيعه انجام داده اند. اميدواريم حوزه علميه قم که بحمدالله و منّه از نظر تحقيق در معارف اسلامی گامهای مؤثری بر می دارد، اين کار ضروری را به عهده بگيرد . رحمت و مغفرت خداوندی را به روح آن بزرگوار مسئلت می نماييم.
محمّد تقي جعفری
شهريور ماه 1375
اين آشنايی در موقعی که اينجانب در نجف به دروس حکيم و عارف شهير مرحوم آقای شيخ مرتضی طالقانی در مدرسه آية الله فقيه بزرگ سيد کاظم يزدی قدس الله سره حاضر شدم شروع شد.
به جهت ارتباط علمی و انس فراوانی که در دوران تحصيل در نجف اشرف با ايشان داشتم، محاسن زيادی از ايشان مشاهده کرده بودم که شخصيت ايشان را تا مقام يک عالم با تقوی و با فضيلت بالا برده بود. عناصر اصلی شخصيت علامه فقید طباطبائی، بهره زياد معظم له از لطافت و ذوق ادبی، هوش سرشار و سرعت انتقال در مطالب علمی و دينی بود. از طرفی ديگر آرامشی ظاهر، و درونی پر تلاش و هيجان در وی يافته بودم؛ هيجانی در حقايق مذهبی و ارائه آنها بر مبنای منابع قابل پذيرش. از محاسن با اهميت شخصيت آن مرحوم که متاسفانه تا حدودی کمياب است اين بود که معمولا درصدد ابراز معلومات وافری که اندوخته بود بر نمی آمد. اگر کسی روزها با آن بزرگوار همنشينی می کرد، نمی توانست از کميت و کفيت معارفی که در درون داشت اطلاع پيدا کند به اصطلاح اصول مقام ثبوتی آن فقيد خيلی بيش از مقام اثباتی او بود. پرکاری و هدف گيريهای مخلصانه در شناخت واقعيات و ابراز آنها از ارکان اصلی ساختار آن شخصيت بود.
مبانی جهد آن مرحوم در فرهنگ عمومی اسلامی، به ويژه آثار مکتوب شيعه، متعدد و متنوع بود. از جمله زمينه اولی اهتمام ايشان به فرهنگ اسلامی را بايد تولد وی در نجف در دودمان علم وتقوی و قرار گرفتن در اشکالی گوناگون از مراکز علمی و مجالس معرفتی که طبيعتاً درآغاز جوانی، مقتضی مهمی برای ورود به حوزه علمی و علاقه شديد به فرهنگ اسلامی و شناخت و معرفی آثار شيعه، در نظر گرفت.
اما تلاش پيگير ايشان را درباره آثار مکتوب شيعه، ارتباط آموزشی قابل توجه ايشان با دو محقق و متتبع بزرگ عالم شيعه که هر دو از اعاظم علمای حوزه بزرگ نجف اشرف بودند (فقيدين مرحومين آقای شيخ عبدالحسين امينی و آقای حاج شيخ آقا بزرگ تهرانی) بايد به حساب آورد. بديهی است آن دو عالم فرزانه نيز برای کارهای بزرگ خود ـ الذريعة الی تصانيف الشيعه و کتاب الغدير که آثاری با اهميتند ـ نيز انگيزه يا انگيزه هايی داشتند که برای جهان شيعه اهميت فراوانی داشت؛ از آنجمله خلاف واقع هايی که بعضی از نويسندگان غير شيعه به راه انداخته بودند که شيعه برای خود تاليفات ندارد، و يا مبانی مکتبی تشيع چنين است و چنان!!
از اينجاست که تمايز علامه محقق طباطبائی در ميان محققان و پژوهشگران ـ همانگونه که از آثار قلمی ايشان هويدا است ـ آشکار می گردد و آن چهرۀ بارز مردی است محقق و علاقمند به ارائه واقعيات، مخصوصا آن قسمت از واقعيات که پرده های تاذی اغراض غير علمی و غير دينی آنها را از ديدگاه انسانهای حقيقت جو پنهان داشته است. او به عنوان تلاشگری مخلص و بی سر و صدا و عاشق به خود حقيقت که آن را در مبانی عالی مکتب شيعه يافته بود، شناخته شده است.
حسن انتخاب موضوعاتی که شخصيت علمی و دينی او را سخت به خود جلب کرده بود ويژگی خاصی به آثار محقق طباطبايی می داد و می دانم که محور همۀ موضوعاتی که اين مرد علم و تقوی را به خود مشغول داشته بود، معشوق همه پاکان اولاد آدم علی بن ابی طالب و اولاد معصوم آن حضرت عليهم السلام بود و بدان جهت که پای عشق و علاقه الهی در کار بود سوز و گذار و خلوص نيت در آثار ايشان با کمال وضوح احساس می گردد. امتيازی بزرگ که در تاليفات آن فقيد ديده می شود، تحليل و تحقيقهايی است که در باب منطق و روش، در حد بسيار خوبی صورت گرفته است، مخصوصاً استناد به منابع و مآخذی که استدلالها را بر پايه ای محکم استوار می سازد. از اينرو اينجانب با داشتن توفيق مطالعه اين آثار، مطالعه و اهتمام به کارهای ايشان را برای دوستان پيشنهاد می کردم.
مقدار بسيار مهم از تحقيقات آن بزرگوار، سابقة بررسی مشروح نداشته است. بديهی است اگر فضلای محقق و متخصص به تتميم و تکميل آثار تاليفی و تحقيقی آن مرحوم اقدام نمايند، خدمت شايان تمجيدی به معارف اسلامی مخصوصاً به معارف شيعه انجام داده اند. اميدواريم حوزه علميه قم که بحمدالله و منّه از نظر تحقيق در معارف اسلامی گامهای مؤثری بر می دارد، اين کار ضروری را به عهده بگيرد . رحمت و مغفرت خداوندی را به روح آن بزرگوار مسئلت می نماييم.
محمّد تقي جعفری
شهريور ماه 1375
همچنین نگاه کنید
|
|
محقق طباطبائی |