ابن السّکّون الحلّي، حدود 606 هـ، أحواله، مخطوطاته، و دوره في حفظ التراث الإمامي، السید محمدحسین الحکیم، کربلا: العتبة العبّاسیّة المقدّسة، مرکز التراث الإسلامي، 1444 ه/ 2023 م. ، 444 ص.، قطع رحلی.
ابن سکّون حلّی، از بزرگان امامیه در قرن ششم و اوایل قرن هفتم است که ردّ پای او در نسخههای خطّی معتبر فراوان دیده میشود، ولی تا کنون تک نگاری در بارۀ او نوشته نشده بود. اینک در این کتاب پربرگ و پربار که مبتنی بر 450 منبع پژوهشی است، برای نخستین بار بطور گسترده معرفی میشود. تألیف و نشر این کتاب، همزمان با اقدام عتبۀ عباسیه در انتشار نسخه فاکسیمیلۀ دو کتاب مهم از آثار کهن شیعه (امالی صدوق و مختصر المصباح طوسی) به خط ابن سکون، انجام شده و در یک بسته همراه با دو کتاب یادشده ارائه شده است. لذا مطالب کتاب آقای حکیم به این رویداد فرهنگی اشاراتی دارد. (البته کتاب امالی صدوق را کتابخانه ملی ایران نیز به صورت چاپ عکسی منتشر کرده بود که فعلا مورد بحث در این یادداشت نیست).
کتاب ابن سکون چند بخش اصلی دارد:
متن (ص 7 – 251)، ملحق (ص 253 – 281)،
مصورّات یعنی تصویر برگهایی از نسخههای خطی که در متن به آنها اشاره یا ارجاع شده (ص 283 – 366)،
فهرست مصادر و نمایهها (ص 367 – 444).
متن اصلی، خود چند عنوان در بر دارد:
1. شرح حال ابن سکون و نسخهشناسی برخی از کتابهایی که استنساخ کرده است؛
2. فهرستی از نسخههای خطی آثار صدوق قبل از دورۀ صفویه؛
3. امالی صدوق و معرفی متن و روایتهای مختلف از کتاب؛
4. معرفی نسخه امالی صدوق به خط ابن سکون؛
5. کتابشناسی مختصر مصباح المتهجّد شیخ طوسی؛
6. معرفی نسخه خطی مختصر المصباح به خط ابن سکون.
از آنجا که نسخۀ خطی امالی به خط ابن سکون در کتابخانه محدث قمی بوده، ملحق کتاب، معرفی کتابخانه محدث جلیل، شیخ عباس قمی است. این گفتار نیز نخستین تکنگاری در مورد کتابخانه مهم محدث قمی و برخی از نفایس آن است. نویسنده، در این گفتار، از یادداشتهای پشت نسخهای ایشان بهرۀ زیادی برده است.
بخش مصوّرات، که بر کاغذ اعلا و چهاررنگ چاپ شده، خود به مانند موزهای است که خطوط مربوط به قرنهای گذشته چشم را مینوازد. این خطوط، نمونههایی از رنج پیشینیان را که برای نگاهداری گنج دین و علم و اخلاق و ادب به جان خریدند، نشان میدهد.
این کتاب را باید به اساتید و دانشجویان دانشگاهها و مراکز پژوهشی به عنوان نمونۀ تحقیق هدفمند، مفید، پرنکته و بیحاشیه معرفی کرد تا شاخص پژوهش در مراکز علمی بالاتر برود.