صفحه اصلی
/
کنفرانس‌ها
/
/
عیارسنجی اسلوب قاضی نورالله شوشتری در شناخت شاعران پارسی‌گوی شیعی
عیارسنجی اسلوب قاضی نورالله شوشتری در شناخت شاعران پارسی‌گوی شیعی
مجالس کاتبان (11)
سخنرانی رضا موسوی طبری دربارۀ عیارسنجی اسلوب قاضی نورالله شوشتری در شناخت شاعران پارسی‌گوی شیعی که درباره قاضی نورالله شوشتری و کتاب مشهور او، مجالس‌المؤمنین است. این سخنرانی به چگونگی ظهور تشیع در شعر فارسی قبل از دوره صفوی، ورود تشیع به هند و مهاجرت شعرای ایرانی به این سرزمین در دوره صفوی، و تأثیر خانواده شیخ مبارک بر اکبر شاه و به تبع آن ورود قاضی نورالله به هند، و نهایتاً شهادت قاضی نورالله به دست جهانگیر شاه می‌پردازد. سخنران با استناد به منابع تاریخی و اشعار شعرای مختلف سعی در اثبات این موضوع دارد که تشیع در شعر فارسی و تاریخ ایران قدمتی بسیار طولانی‌تر از دوره صفوی دارد و این دوره تنها به رسمیت شناخته شدن رسمی تشیع در ایران بود.
جدول زمانی:
قرن سوم و چهارم هجری:
• ظهور شاعرانی همچون رودکی، شهید بلخی، ابوالهیثم، کسایی مروزی و بندار رازی که اشعاری با مضامین شیعی سروده‌اند.
قرن چهارم و پنجم هجری:
• گردآوری شاهنامه ابومنصوری به نثر توسط ابو منصور عبدالرزاق.
• سرایش بخش‌هایی از شاهنامه توسط دقیقی طوسی و ابراز ارادت وی به اهل بیت در اشعارش.
• سرایش شاهنامه توسط فردوسی و وجود ابیات مدح خلفا در برخی نسخه‌ها که قاضی نورالله شوشتری آن را به تقیه نسبت می‌دهد.
956 هجری قمری:
• تولد قاضی نورالله شوشتری
963 هجری قمری:
• مرگ همایون پادشاه گورکانی هند
979 هجری قمری:
• مهاجرت قاضی نورالله شوشتری به مشهد در 23 سالگی.
993 هجری قمری:
• مهاجرت قاضی نورالله شوشتری به هندوستان در 37 سالگی.
دوره صفویه:
• مهاجرت بسیاری از شاعران و ادبا از ایران به هندوستان به دلایلی چون ناامنی، فتنه‌های ازبکان و دعوت شاهان هند.
دوره اکبرشاه گورکانی:
• ورود همایون به ایران و پناهنده شدن به شاه طهماسب با همراهی بیرم خان خانان.
• بازگشت همایون به هند با کمک سپاهیان شاه طهماسب و فتح هندوستان.
• رشد نفوذ تشیع در دربار گورکانیان به ویژه در دوره اکبرشاه و با حضور افرادی همچون شیخ مبارک و پسرانش، ابوالفضل فیضی و ابوالفضل علامی.
دوره جهانگیرشاه گورکانی:
• تضعیف جایگاه شیعیان در دربار و قتل و آزار بسیاری از آنها به دستور جهانگیرشاه.
• شهادت قاضی نورالله شوشتری در 63 سالگی به دستور جهانگیرشاه پس از مجادله‌ای بر سر کتاب مجالس المؤمنین.
قرن دهم هجری:
• تدوین و گردآوری دیوان حافظ پس از مرگ وی و وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های مختلف آن.
اشخاص مهم:
1. قاضی نورالله شوشتری (956-1019 ه.ق.):
• فقیه، مورخ و شاعر شیعی قرن دهم هجری و نویسنده کتاب "مجالس المؤمنین".
• پس از مهاجرت به هند، در دربار گورکانیان به مقام قاضی القضاتی رسید.
• در دوره جهانگیرشاه به دلیل پافشاری بر عقاید شیعی خود، به شهادت رسید.
2. رودکی (قرن سوم و چهارم ه.ق.):
• از پیشگامان شعر فارسی و معروف به "پدر شعر فارسی".
• اشعاری با مضامین شیعی از وی به جا مانده است.
3. فردوسی (قرن چهارم و پنجم ه.ق.):
• سراینده شاهنامه، حماسه ملی ایران.
• قاضی نورالله ابیات مدح خلفا را در شاهنامه جعلی و ناشی از تقیه می‌داند.
4. سنایی غزنوی (قرن پنجم و ششم ه.ق.):
• از بزرگان شعر و عارف ایرانی و صاحب آثاری چون حدیقة الحقیقة و طریق التحقیق.
• قاضی نورالله با توجه به برخی اشعار و دیدگاه‌های سنایی، وی را دارای گرایش به تشیع می‌داند.
5. حافظ شیرازی (قرن هشتم ه.ق.):
• از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و معروف به "لسان الغیب".
• وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های مختلف دیوان وی و عدم جمع آوری آن توسط خود حافظ، تشخیص مذهب واقعی وی را دشوار کرده است.
6. همایون (قرن دهم ه.ق.):
• پادشاه گورکانی هند که پس از شکست از برادرش، به ایران گریخت و به شاه طهماسب پناهنده شد.
7. شاه طهماسب صفوی (قرن دهم ه.ق.):
• دومین پادشاه صفوی که به همایون پناه داد و او را در بازگشت به هند یاری کرد.
8. بیرم خان خانان (قرن دهم ه.ق.):
• وزیر و سپه‌سالار همایون و اکبرشاه گورکانی که نقش مهمی در فتح هندوستان داشت.
• به دلیل تشیع، هدف فتوای علمای سنی قرار گرفت و در نهایت کشته شد.
9. اکبرشاه (قرن دهم ه.ق.):
• پادشاه قدرتمند و با نفوذ گورکانی هند که در دوره او، نفوذ تشیع در دربار گورکانیان افزایش یافت.
10. شیخ مبارک و پسرانش، ابوالفضل فیضی و ابوالفضل علامی (قرن دهم ه.ق.):
• خانواده‌ای عالم و فاضل که نقش مهمی در گسترش تشیع در دربار گورکانیان ایفا کردند.
11. جهانگیرشاه (قرن یازدهم ه.ق.):
• پسر و جانشین اکبرشاه که برخلاف پدرش، با شیعیان مخالفت می‌کرد.
12. عبدالقادر بدایونی (قرن دهم ه.ق.):
• مورخ و نویسنده هندی و از مخالفان سرسخت تشیع.
نکات مهم:
• قاضی نورالله شوشتری در کتاب "مجالس المؤمنین" تلاش می‌کند نشان دهد که تشیع در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و محدود به دوره صفویه نیست.
• او با ذکر شواهد و قرائنی از اشعار و دیدگاه‌های شعرا و عرفای ایرانی، تلاش می‌کند گرایش آنها را به تشیع نشان دهد.
• قاضی نورالله در مورد برخی از اشخاص مانند فردوسی و سنایی، به "نسخه شناسی" و "سبک شناسی" متوسل می‌شود و ابیاتی را که مغایر با تشیع آنها است، جعلی و یا ناشی از "تقیه" می‌داند.
نکات تکمیلی:
• در این متن، به موضوع "مهاجرت شاعران و ادبا از ایران به هند در دوره صفویه" نیز اشاره شده است.
• قاضی نورالله دلایل مختلفی را برای این مهاجرت برمی‌شمارد که از جمله آنها می‌توان به ناامنی، فتنه‌های ازبکان و دعوت شاهان هند اشاره کرد.
• در این متن به برخی از چالش‌های پژوهش در زمینه ادبیات و تاریخ نیز اشاره شده است.
• از جمله این چالش‌ها می‌توان به وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های خطی، مشکلات مربوط به "سبک شناسی" و نیز لزوم پرهیز از "جانب‌داری" و "تعصب" در پژوهش اشاره کرد.
جدول زمانی:
قرن سوم و چهارم هجری:
• ظهور شاعرانی همچون رودکی، شهید بلخی، ابوالهیثم، کسایی مروزی و بندار رازی که اشعاری با مضامین شیعی سروده‌اند.
قرن چهارم و پنجم هجری:
• گردآوری شاهنامه ابومنصوری به نثر توسط ابو منصور عبدالرزاق.
• سرایش بخش‌هایی از شاهنامه توسط دقیقی طوسی و ابراز ارادت وی به اهل بیت در اشعارش.
• سرایش شاهنامه توسط فردوسی و وجود ابیات مدح خلفا در برخی نسخه‌ها که قاضی نورالله شوشتری آن را به تقیه نسبت می‌دهد.
956 هجری قمری:
• تولد قاضی نورالله شوشتری
963 هجری قمری:
• مرگ همایون پادشاه گورکانی هند
979 هجری قمری:
• مهاجرت قاضی نورالله شوشتری به مشهد در 23 سالگی.
993 هجری قمری:
• مهاجرت قاضی نورالله شوشتری به هندوستان در 37 سالگی.
دوره صفویه:
• مهاجرت بسیاری از شاعران و ادبا از ایران به هندوستان به دلایلی چون ناامنی، فتنه‌های ازبکان و دعوت شاهان هند.
دوره اکبرشاه گورکانی:
• ورود همایون به ایران و پناهنده شدن به شاه طهماسب با همراهی بیرم خان خانان.
• بازگشت همایون به هند با کمک سپاهیان شاه طهماسب و فتح هندوستان.
• رشد نفوذ تشیع در دربار گورکانیان به ویژه در دوره اکبرشاه و با حضور افرادی همچون شیخ مبارک و پسرانش، ابوالفضل فیضی و ابوالفضل علامی.
دوره جهانگیرشاه گورکانی:
• تضعیف جایگاه شیعیان در دربار و قتل و آزار بسیاری از آنها به دستور جهانگیرشاه.
• شهادت قاضی نورالله شوشتری در 63 سالگی به دستور جهانگیرشاه پس از مجادله‌ای بر سر کتاب مجالس المؤمنین.
قرن دهم هجری:
• تدوین و گردآوری دیوان حافظ پس از مرگ وی و وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های مختلف آن.
اشخاص مهم:
1. قاضی نورالله شوشتری (956-1019 ه.ق.):
• فقیه، مورخ و شاعر شیعی قرن دهم هجری و نویسنده کتاب "مجالس المؤمنین".
• پس از مهاجرت به هند، در دربار گورکانیان به مقام قاضی القضاتی رسید.
• در دوره جهانگیرشاه به دلیل پافشاری بر عقاید شیعی خود، به شهادت رسید.
2. رودکی (قرن سوم و چهارم ه.ق.):
• از پیشگامان شعر فارسی و معروف به "پدر شعر فارسی".
• اشعاری با مضامین شیعی از وی به جا مانده است.
3. فردوسی (قرن چهارم و پنجم ه.ق.):
• سراینده شاهنامه، حماسه ملی ایران.
• قاضی نورالله ابیات مدح خلفا را در شاهنامه جعلی و ناشی از تقیه می‌داند.
4. سنایی غزنوی (قرن پنجم و ششم ه.ق.):
• از بزرگان شعر و عارف ایرانی و صاحب آثاری چون حدیقة الحقیقة و طریق التحقیق.
• قاضی نورالله با توجه به برخی اشعار و دیدگاه‌های سنایی، وی را دارای گرایش به تشیع می‌داند.
5. حافظ شیرازی (قرن هشتم ه.ق.):
• از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و معروف به "لسان الغیب".
• وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های مختلف دیوان وی و عدم جمع آوری آن توسط خود حافظ، تشخیص مذهب واقعی وی را دشوار کرده است.
6. همایون (قرن دهم ه.ق.):
• پادشاه گورکانی هند که پس از شکست از برادرش، به ایران گریخت و به شاه طهماسب پناهنده شد.
7. شاه طهماسب صفوی (قرن دهم ه.ق.):
• دومین پادشاه صفوی که به همایون پناه داد و او را در بازگشت به هند یاری کرد.
8. بیرم خان خانان (قرن دهم ه.ق.):
• وزیر و سپه‌سالار همایون و اکبرشاه گورکانی که نقش مهمی در فتح هندوستان داشت.
• به دلیل تشیع، هدف فتوای علمای سنی قرار گرفت و در نهایت کشته شد.
9. اکبرشاه (قرن دهم ه.ق.):
• پادشاه قدرتمند و با نفوذ گورکانی هند که در دوره او، نفوذ تشیع در دربار گورکانیان افزایش یافت.
10. شیخ مبارک و پسرانش، ابوالفضل فیضی و ابوالفضل علامی (قرن دهم ه.ق.):
• خانواده‌ای عالم و فاضل که نقش مهمی در گسترش تشیع در دربار گورکانیان ایفا کردند.
11. جهانگیرشاه (قرن یازدهم ه.ق.):
• پسر و جانشین اکبرشاه که برخلاف پدرش، با شیعیان مخالفت می‌کرد.
12. عبدالقادر بدایونی (قرن دهم ه.ق.):
• مورخ و نویسنده هندی و از مخالفان سرسخت تشیع.
نکات مهم:
• قاضی نورالله شوشتری در کتاب "مجالس المؤمنین" تلاش می‌کند نشان دهد که تشیع در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و محدود به دوره صفویه نیست.
• او با ذکر شواهد و قرائنی از اشعار و دیدگاه‌های شعرا و عرفای ایرانی، تلاش می‌کند گرایش آنها را به تشیع نشان دهد.
• قاضی نورالله در مورد برخی از اشخاص مانند فردوسی و سنایی، به "نسخه شناسی" و "سبک شناسی" متوسل می‌شود و ابیاتی را که مغایر با تشیع آنها است، جعلی و یا ناشی از "تقیه" می‌داند.
نکات تکمیلی:
• در این متن، به موضوع "مهاجرت شاعران و ادبا از ایران به هند در دوره صفویه" نیز اشاره شده است.
• قاضی نورالله دلایل مختلفی را برای این مهاجرت برمی‌شمارد که از جمله آنها می‌توان به ناامنی، فتنه‌های ازبکان و دعوت شاهان هند اشاره کرد.
• در این متن به برخی از چالش‌های پژوهش در زمینه ادبیات و تاریخ نیز اشاره شده است.
• از جمله این چالش‌ها می‌توان به وجود اختلافات و تحریفات در نسخه‌های خطی، مشکلات مربوط به "سبک شناسی" و نیز لزوم پرهیز از "جانب‌داری" و "تعصب" در پژوهش اشاره کرد.
همچنین نگاه کنید
|
|
عبدالرضا موسوی طبری (سخنران) |