نشست رونمایی از کتاب «مختارات من مخطوطات ترکیا» تألیف علامه محقق سید عبدالعزیز طباطبائی، عصر روز سه‌شنبه 25 اردی‌بهشت 1397 ش. با حضور علما و بزرگان تحقیق و پژوهش حوزۀ نسخه‌شناسی در محل بنیاد محقق طباطبائی در قم برگزار شد.
مختارات من مخطوطات ترکیا، عنوان کتابی است که حاصل سفرهای علمی متعدد محقق طباطبائی به کتابخانه‌ها و مخازن خطی مختلف شهرهای ترکیه است و در آن مهم‌ترین آثاری که از حیث قدمت و اصالت در حوزۀ پژوهشی ایشان مورد توجه قرار گرفته است معرفی شده است. نسخ خطی مندرج در این اثر، شامل منابعی است که در پژوهش فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام و تاریخ تشیع و میراث علمی شیعه حائز اهمیتند. محقق طباطبائی از پیشگامان بررسی و تحقیق در نسخ خطی ترکیه بوده و در این کار سترگ، با تلاشی چشمگیر توانسته است نفایس ارزشمندی از گنجینه‌های خطی ترکیه را شناسایی کند. این اثر که در دفترهای متعددی از آثار محقق طباطبائی گرد آمده است، توسط سید محمدحسین حکیم نسخه‌شناس و فهرستنگار نسخ خطی، تدوین و آماده نشر شده است.
در این نشست، ابتدا سید علی طباطبائی یزدی مدیر بنیاد و فرزند محقق طباطبائی، ضمن معرفی کتابخانه بنیاد و تاریخ فعالیت آن، و با اشاره به کارنامه پژوهشی این بنیاد، میراث بر جای مانده از محقق طباطبائی و آثار و دستنوشته‌های ایشان را معرفی نمود و فعالیت‌های در دست انجام بنیاد را بازگو کرد.
سید محمدحسین حکیم سخنران دوم این نشست، با اشاره به اهمیت کتاب گفت: دولت عثمانی به عنوان بزرگ‌ترین و پهناورترین دولت اسلامی پس از فروپاشی خلافت عباسیان شناخته می‌شود وکشور ترکیه امروز میراث‌دار امپراتوری عثمانی است، یکی از مهمترین این میراثها نسخه‌های خطی است که در طول زمان 600 ساله حکومت عثمانی از اقصی نقاط این سرزمین از شمال آفریقا تا شبه جزیره عربستان و یمن تا عراق و شام و حلب و فلسطین و از آن سمت قلب اروپا تا نزدیکی شهر وین کنونی، به پایتخت‌های این حکومت یعنی بورسا و ادرنه و استانبول منتقل شده بود. آنجا به دلایل مختلف مهمترین مرکز تجمع نسخه‌های خطی اسلامی شد. از جمله این دلایل اهمیت دادن سلاطین عثمانی و خانواده آنها به کتاب و کتابخانه، گسترده بودن مناطق تحت نفوذ عثمانی، غنیمت‌های جنگی که از آن جمله کتاب بوده، امنیت منطقه در جهان اسلام بعد از حمله مغول و استنساخ و تهیه کتاب به واسطه علما و طلاب آن سرزمین.
سید محمدحسین حکیم افزود: محققان مختلفی این میراث را کاویده‌اند. از اروپا کسانی مانند هلموت ریتر و یوزف شاخت و کلود کاهن و فلیکس تائور و از خود ترکیه کسانی مانند احمد آتش و گلپینارلی و زکی ولیدی طوغان و فؤاد سزگین. از ایران نیز مجتبی مینوی. و اخیراً هم متأسفانه از برخی از عربستان با فهرستهایی که در معرفی نسخه‌ها و مولفان شیعی، بغض از آنها می بارد. در این بین به علت منتشر نشدن یادداشت‌ها و کار عظیمی که محقق طباطبائی به انجام رساند، سهم آقا عزیز در معرفی میراث ترکیه مغفول مانده است. می‌توان گفت کار محقق طباطبائی در این اثر شگفت‌انگیز است.
حکیم در این نشست با تأکید بر روش محقق طباطبائی در جست و جوی نسخ خطی گفت: محقق طباطبائی به بررسی نسخه‌های حدیثی و کلامی و تفسیری و تاریخ اسلام و تراجم و انساب و مخصوصاً مناقب اهل بیت پرداخته و تا کنون کسی از این منظر نسخه‌های ترکیه را بررسی نکرده است. ایشان مواردی را هم که به ایران ارتباط داشته است مورد توجه قرار داده است. مثلاً در معرفی دستنویس مرآة الزمان سبط ابن الجوزی تذکر داده‌اند که در ورقه 132 نوشته شده «الخلیج الفارسي».
سید محمدحسین حکیم در دنباله سخنرانی خود، مثالهایی از جست و جوی احادیث مربوط به اهل بیت علیهم السلام را توسط محقق طباطبائی در این اثر عنوان کرد و گفت: مثلاً در کتاب لمعات الأنوار و درر الأخبار ابن شمس الخلافة ذکر کرده‌اند که اوراق 87-92 شامل کثیری از کلمات امیرالمؤمنین است. و حتی گاهی ایشان کتابی را کامل می‌خوانده و فقط یک روایت را که درباره امام داشته نقل می‌کرده است. مثلاً از أخبار القضاة أبی بکر محمد بن خلف بن حبان نسخه مورخ 555 ق تنها دو روایت را نقل کرده است.
الأسئلة السدیدة والأجوبة المفیدة کتابی است در کلام که هنگام نقل آیه ما کان محمد أبا احد من رجالکم چند حدیث روایت کرده که ایشان همه را نقل کرده است. مجمع الغرائب و منبع الرغائب از عبدالغافر فارسی نسخه مورخ 566ق.
کتابی است در غریب الحدیث که ایشان خوانده فقط برای این که معنای کلمه «ولی» و «ثقل» را از آنها نقل کند. التزامشان به این امر در حدی بوده که نسخه‌هایی را که خوانده و شامل محورهای اصلی کتاب نیست توضیح داده‌اند که: «لیس فیه شیء».
سید محمدحسین حکیم افزود: اینها یادداشت صرف نیست، بعدا روی بسیاری از آنها کار علمی شده و به بسیاری منابع ارجاع داده و مطلب تکمیل شده. و این به برکت حافظه دقیق ایشان بوده است. مثلاً الأربعون المنتقی في مناقب علي المرتضی از ابی الخیر احمد بن اسماعیل طالقانی حاکمی (درگذشته 590ق) اشاره می کنند که ابن طاووس در الیقین و محب طبری در الریاض النضر] از این کتاب یاد کرده‌اند و از مصادر کتاب اخیر بوده است. حافظه شگفت آور ایشان باعث شده است که در ضمن کار، دوره‌های کتابها را نیز تکمیل کنند.
ایشان حتی کتاب جوامع اللذة تألیف ابی الحسن علی بن نصر کاتب نسخه مورخ 582ق را که در حوزۀ طبیعیات است ذکر کرده‌اند که در جایی از کتاب، مطلبی دربارۀ أمیرالمؤمنین دارد. از این موارد می‌توان دریافت که چه بسا کتابهایی که ایشان در این میان خوانده‌اند و ذکری از آنها در این اثر نیامده است.
حکیم در سخنرانی خود با اشاره به اهمیت پرداختن به فهرستنگاری نسخ خطی و لزوم توجه و عدم اهمال در این امر گفت: محقق طباطبائی در ضمن رسالة في تعداد فضائل علي علیه السلام، کتابخانه لاله‌لی. مجموعه شماره 3706. می‌نویسند که دست شخص خائنی این رساله را از مجموعه کنده است. یا درباره شرح القصیدة التتریة نوشته‌اند در کتابخانه راغب پاشا نوشته‌اند که این نسخه در فهرست آمده است اما هنگامی که نسخه را در مطالعه گرفتم و در آن جستجو کردم به این رساله دست نیافتم یا نسخه‌ای دیگر در کتابخانه کوپرلی به همین شکل بوده است.
حکیم در بارۀ اهمیت این اثر گفت: با این که می‌دانیم مخصوصاً در این سالیان اخیر فرنگی‌ها و خود ترکها و محققان کشورهای عربی کارهای متنوع و زیادی روی نسخه‌های ترکیه انجام داده‌اند، چون کار محقق طباطبائی خاص بوده، لذا هرچند با تأخیری 40-50 ساله منتشر شده، هنوز از ارزشهای علمی مختلف آن چیزی کاسته نشده است.
حکیم در پایان سخنرانی خود گفت: آرزوی دیدن دو نفر را داشته‌ام که به اقتضای سن، نتوانستم محضر آنان را درک کنم، یکی مرحوم استاد محمدتقی دانش‌پژوه و دیگری مرحوم محقق طباطبائی، و اکنون خوشحالم که با تدوین این اثر توانستم مساعدتی در کار این محقق بزرگ داشته باشم.
سخنران بعدی این نشست، جناب حجة الإسلام والمسلمین سید محمود مرعشی نجفی، تولیت کتابخانه بزرگ آیة الله مرعشی نجفی بود که به ذکر یاد و خاطراتی از محقق طباطبائی پرداخت و بر توجه به منش و رفتار ایشان تأکید کرد. ایشان بخشی از سوانح سفر فلسطین و دیدن کتابخانه‌ها و آثار آنجا را که به همراهی محقق طباطبائی در جستجوی مخطوطات به آنجا رفته بودند را بازگو کرد.
آخرین سخنران این نشست، ریاست محترم کتابخانه مجلس شواری اسلامی جناب حجة الإسلام والمسلمین سید علی عماد بود که با تأکید بر فعالیت آن کتابخانه در جهت احیاء میراث علمی اسلامی، از همکاری در نشر این کتاب ارزشمند ابراز خوشحالی کرد و به بیان فعالیت‌های مختلف کتابخانه مجلس در همین راستا پرداخت.
در آخر این نشست، کتاب «المختارات من مخطوطات ترکیا» با حضور حضرت آیة الله سید علی میلانی، حجة الإسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی، جناب دکتر سید محمود مرعشی و حجة الإسلام والمسلمین علی‌اکبر مهدی‌پور رونمایی شد.